Zientzia Club

Umorea, eta jakina, zientzia asko. Horiek dira Zientzia Club formularen osagai nagusiak. 2014ko Zientzia Astean izan zen estreinaldia eta ordutik arrakasta ziurtatuta dago urtero. Baina, zer da zehazki Zientzia Club? UPV/EHUko ikertzaileek ikuskizuneko egileak eta protagonistak dira. Bakarrizketa bat izan daiteke, solasaldi bat, ikuskizun bat, edo horien guztien arteko nahasketa ezin hobea. Xedea da beren ikerketak edo gaurkotasun-gaiak azaltzea.

Zientzia eta UPV/EHUn egiten den ikerketa-lana zabaltzeko era dibertigarria, dudarik gabe.

Aurten honako bakarrizketa hauek izango ditugu:

Euskadi líder en energías renovables marinas

Energia berriztagarriak klima aldaketaren aurkako gure aliatuak dira, baina lehorrean gero eta leku gutxiago dago horiek instalatzen jarraitzeko. Beraz… itsasora goaz! Ozeanoak, ezezagun handi horrek, izugarrizko energia-biltegia ezkutatzen du, nahiz eta leku oldarkorra ere baden: haizea, olatuak, gatza… tira, naturak gure sormen teknologikoa proban jarriko balu bezala.

Hitzaldi honetan, itsasoari zukua nola atera aztertuko dugu —gehiegi busti gabe—, itsasoko energia eolikoa esploratuz. Itsas eolikoa ur ez oso sakonetan finkatuta dago jada, baina zorabiatu gabe flotatzeko erronka handiari aurre egiten dio, eta olatuen energia, berriz, garapen betean dauden kontzeptuen arteko desberdintasunaren bila dabil oraindik. Eta, nola ez, Euskadiri buruz hitz egingo dugu, zeinak, pintxo onak ez ezik, olatu energetiko berri honen buru izateko gihar industrial eta teknologikoa ere baduen.

¿El precio del iPhone reduce el tamaño de la isla de plástico del pacífico?

Plastikoa mundu modernoaren mirarietako bat da, forma eta kolore guztietako objektu asko fabrikatzea ahalbidetu digu oso kostu txikian, baina badakigu aurpegi iluna ere baduela, hondakinak sortzekoa, hain zuzen ere. Zabortegiak erabilera bakarreko plastikoz beteta daude, botilak, jostailuak… eta ez zabortegiak bakarrik, baita ibaiak eta itsasoak ere.

Hala ere, ez dago zabortegietan botatako iPhonerik, ezta urrez egindako supermerkatu orgarik, ezta 120 urteko Whisky botilarik ere. Objektu horiek guztiek badute zerbait komunean: garestiak dira. Hitzaldi honetan aztertuko dugu nola objektu baten garestitasunak hondakin gutxiago sortzea eragin dezakeen, eta alderantziz.

Lo que no se ve… se come

Bakarrizketa honetan emakume bat plastikorik gabeko picnic familiarra birsortzen saiatzen da, amonarekin bizi zituenak bezalakoak. Baina, merkatu, oroitzapen eta saihestu ezin diren bilgarrien artean, konturatzen da benetako arazoa ez dagoela soilik janariaren inguruan, baizik eta ikusten ez den horretan… jada barruan dagoelako. Umorea, datu zientifikoak eta ukitu nostalgikoa lagun, bidaia batean barrena gidatuko gaitu protagonistak, zeinean memoria, jasangarritasuna eta galdera nagusi bat  gurutzatzen dire: nola jaten dugu plastikoa konturatu gabe?

Luz, sensores y plásticos: una historia de drama… con final reciclable

“Luz, sensores y plásticos: una historia de drama… con final reciclable” umorezko bakarrizketa zientifiko bat da, dibulgazioa, ingurumen-kontzientzia eta barre-algarak uztartzen dituena. Eguneroko egoeren eta pop erreferentzien bidez, hainbat gai jorratzen dira, hala nola plastikoek eragindako kutsadura, argiaren magia, zuntz optikoak, optika modernoa eta sentsoreek gaur egungo zientzian duten papera.

“Matxo iberikoa” esistitzen da…eta arraina da!

Animalia espezie gehienak bi formatutan datoz: femeninoa eta maskulinoa. Batzuek, hermafroditak izanik, gaitasuna dute gameto femeninoak eta maskulinoak ekoizteko, aldi berean edo txandaka. Animalia gutxi batzuen kasuan, ornodunen artean ere, emeak baino ez daude, edo emeen populazioaren zati bat espermatozoide batetik datorren material genikoa erabili gabe ugaltzen da. Beren buruaren klonak sortzen dituzten indibiduoak dira, denak emeak. Adibidez, karpa eta foxino (Phoxinus) batzuen kasua da, baina batez ere “molly Amazonas” (Poecilia formosa) delakoarena. Azken hori espezie ginogenikoa da, eta emeek baino ez dute ordezkatzen.

Duela gutxi, arrak ugaltzen diren lehen arrain-espezie bat aurkitu dute, eta banako klonikoak eta, beraz, arrak ere sortzen dira. Arrain txiki hori, Squalius alburnoides (izen arrunta, kalandetarra), Iberiar Penintsulako erdialdeko eta hegoaldeko ibaietan bizi da, eta ale androgenikoak dituen lehen arrain-espeziea da. Banako hauek ez dute eme baten material genetikoa behar. Benetako “matxo iberikoa” da, Landismoa Alfredo Landak edo Javier Bardemek baino hobeto pertsonifikatzen duena!

3D inprimatu osasuna, gehitu etorkizuna

“3D Inprimatu Osasuna, Gehitu Etorkizuna” bakarrizketak 3D inprimaketaren potentziala azalduko du osasunaren arloan, fabrikazio gehigarriaren eta bioinprimaketaren aurrerapenekin. Protesiak eta implanteak pertsonalizatzeko aukera ematen du, eta organoak inprimatzeko teknologiak medikuntza pertsonalizatua ekartzen du. Monologo honek ikusleak zientzia berritzaileari buruz hausnartzera bultzatu nahi ditu, gaixotasun eta zauriak sendatzeko etorkizuneko aukerak azpimarratuz, umorearen bitartez. Publikoari gizarte berri baten aukera aurkeztuko zaio, 3D inprimaketaren erabilerarekin etorkizuneko osasun-iraultzan oinarrituko dena.

Ikerketa biomedikoa eta bikiniaren sindromea

Emakumeak eta gizonak ez gara berdinak. Fisikotik haratago, gure fisiologia ezberdina da eta gure organoek ez dute berdin funtzionatzen. Gaixotzen garenean ere, ez ditugu sintoma berdinak garatzen, eta horregatik, gaixotasunen prebentzio-estrategiek eta tratamenduek ez dute zertan berdinak izan behar emakume eta gizonetan.

Bakarrizketa honetan ikerketa biomedikoaren ikuspegi androzentrista jarriko da jomugan. Honen ezaugarriak azalduko dira, eta zenbait adibideren bitartez, biomedikuntzan androzentrismoak emakumeon osasunean duen eragina erakutsiko da. Ikerketa biomedikoetan genero-ikuspegia txertatzea ezinbestekoa dela azpimarratuko da, horretarako erraz ulertu daitezkeen adibideak jarriz.